Co to takiego zanieczyszczenie światłem ? Na pierwsze odczucie cóż to takiego kiedy świecą lampy uliczne, neony reklam czy bilbordów. Jest kolorowo, jasno i wesoło. Mimo wszystko człowiek jak i cała przyroda ewoluował przez miliony lat, cykl życia, cykl przyrody jest bardzo podobny od wielu tysiącleci ale ostatnie kilka set lat to intensywny rozwój dużych skupisk ludzi, miast, metropolii i fabryk. Zanieczyszczenie oznacza potocznie zmniejszenie czystości środowiska. Zanieczyszczenie świetlne oznacza zanieczyszczenie światła naturalnego przez światło stworzone przez człowieka.
Smog świetlny jest terminem używanym od wielu lat i w większości przypadków odnosi się do degradacji widzenia przez człowieka nocnego nieba. Lecz jest to tylko jeden z aspektów zwany „astronomicznym zanieczyszczeniem światłem” występuje wtedy gdy wszelkie obiekty astronomiczne są rozmywane czy zaświetlone przez sztuczne światło kierowane ku górze lub odbijane w górę. Sztuczne światło, które zmienia naturalne wzorce światła i ciemne ekosystemy, określamy jako „ekologiczne zanieczyszczenie światłem”. W 1985 roku zaproponowano termin „fotozanieczyszczenie” do określania „sztucznego światła mającego niekorzystny wpływ na dziką przyrodę”.
Obecnie wyróżniamy wiele rodzajów zanieczyszczenia sztucznym światłem z czego najpopularniejsze to :
- łuna miejska zwany potocznie sztucznym brzaskiem
- światło niepożądane / zabłąkane padające w nieodpowiednie miejsce
- blask czyli oślepienie to nadmierna jasność emitowanego światła powodująca dyskomfort wizualny
- symfonia świateł to nadmierne nagromadzenie źródeł światła , charakteryzująca się dużą jasnością charakterystyczna dla dużych miast.
Jak i na co wpływa zanieczyszczenie światłem i dlaczego ma to dla nas takie znaczenie?
Przede wszystkim zdrowie. Światło jest bardzo ważnym elementem w życiu człowieka. Pozwala widzieć a wzrokiem dociera do nas 80% bodźców z otoczenia. Brak światła ale również jego nadmiar może doprowadzić do depresji, której wyniku obserwuje się wzmożoną ilość samobójstw.
Jak wiadomo człowiek może przeżyć bez jedzenia do 30 dni, ale już po 2 dniach nie może poprawnie funkcjonować bez snu. Sen jest bardzo istotny, a normalny cykl dnia i nocy jest niezbędny dla zdrowia człowieka. Badania sugerują, że większe narażenie na światło nocą może zakłócić produkcję melatoniny w ciele człowieka to hormon mózgu który odpowiedzialny jest m.in. za zdrowy cykl biologiczny. Wytwarzany jest przede wszystkim w nocy przez mózg, naukowcy wyraźnie sugerują że zmniejszanie nocnej produkcji melatoniny zwiększa indywidualne ryzyko rozwoju związków związanych z estrogenem nowotworów złośliwych, takich jak np. rak piersi.
Drugoplanowe wydaje się być analizowanie wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie ludzkie w kontekście emisji sztucznego światła, a jednak jedno i drugi ma ze sobą ścisły związek. Jak zauważa prof. Travis Longcore,z University of Southern California:
Oczywisty jest również fakt, że ilość energii potrzebnej do wytwarzania sztucznego światła przekłada się na poziom zawartości dwutlenku węgla w powietrzu, którym oddychamy, a to znów ma wpływ na zdrowie ludzkie.
Na światło dzienne składa się cała gama kolorów. Światło niebieskie posiada najkrótszą długość fal, dzięki czemu tak łatwo ulega rozproszeniu w atmosferze. Niebo i oceany wydają się być niebieskie, ponieważ światło niebieskie bardzo łatwo się załamuje. Szczególnie w nocy, jest ono bardziej męczące dla oczu niż inne rodzaje światła. Może również wywoływać efekt ‘halo’ wokół przedmiotów ze względu na to, że przez jego krótkofalowość oczy z trudem mogą skupić uwagę na jednym obiekcie. Starzejące się oko jest szczególnie wrażliwe na nadwyrężanie wzroku oraz problematyczne widzenie w nocy.
Odpowiednie decyzje dotyczące oświetlenia pomagają w zachowaniu poprawnego wzroku co przekłada się na zdrowie naszych oczu.
Kolejny aspektem jest ekologia. Obecnie dobrze znane są przykłady katastrofalnych konsekwencji wynikających ze światła dla danych grup taksonomicznych, jak np. śmierć migrujących ptaków wokół mocno oświetlonych konstrukcji. Ekolodzy na całym świecie od dawna badają ważną rolę światła w regulowaniu współzależności między gatunkami. Zakres i intensywność sztucznego nocnego światła wzrosły tak mocno w poprzednim wieku, iż wpłynęły w znaczący sposób na biologię i ekologię gatunków w dzikiej naturze. Bardzo duża liczba gatunków przystosowanych do prowadzenia nocnego trybu życia cierpi z powodu braku ciemności odbieranej im przez człowieka po przez sztuczne oświetlenie.
Kolejny oczywistym faktem jest ekonomia i tutaj nie ma się co rozpisywać. Światło to energia którą musimy wyprodukować a która jest coraz droższa i winniśmy ją szanować. Oszczędzanie energii ma więc sens z ekonomicznego i politycznego punktu widzenia. Potrzebujemy światła w nocy na ulicach i chodnikach, ale nie jest to sensowne, żeby oświetlać niebo, ponieważ powoduje to zanieczyszczenie światłem i niszczy nasze środowisko.
Kiedy myślimy o świetle w miastach, drogach itp. myślimy o bezpieczeństwie. Bez wątpienia oświetlenie daje poczucie bezpieczeństwa, lecz nieodpowiednie oświetlenie stanowi zagrożenie dla ogólnego bezpieczeństwa. Poprzez blask nadmiernych świateł, brak zabezpieczenia kierowanym strumieniem światła, rozświetlone reklamy itp. , które są nawet 100 razy jaśniejsze niż normalnie oświetlona ulica, zagrażają bezpieczeństwu na drogach i powodują olbrzymie zanieczyszczenie światłem. A oślepiony kierowca jest dużo bardziej podatny na spowodowanie wypadku poprzez nagłe oślepienie czy ból i dyskomfort spowodowany otrzymanie nadmiernej dawki światła.
Nieprawidłowe oświetlenie wpływa również na szybsze zmęczenie kierowcy. Wyjściem z tej sytuacji jest wprowadzenie odpowiednich opraw oświetleniowych przy drogach. Wówczas radykalnie zmieniają się warunki adaptacyjne kierowcy. Nasze oczy otrzymują lepszą możliwość obserwacji drogi, a światła z innych pojazdów już nie wywołują takiego olśnienia.
Ostatnim aspektem który chce poruszyć jest estetyka, kultura i … astronomia. Co jest piękniejszego niż ciemne nieba z tysiącami gwiazd, widokiem drogi mlecznej. A pomyślmy że są ludzie którzy nigdy nie widzieli gwiazd bo żyją w miastach gdzie po przez zanieczyszczenie światłem nie ma możliwości dostrzeżenia nawet najjaśniejszych obiektów nocnego nieba.
W dzisiejszych czasach astronomia obserwacyjna zmaga się z problemem znanym na całym świecie pod pojęciem „light pollution”, czyli zjawiska rozświetlenia ciemnego nieba, występującego głównie w dużych aglomeracjach miejskich. To właśnie astronomowie zwrócili uwagę jako pierwsi, na zjawisko utraty naturalnej ciemności nocy, a co za tym idzie – negatywnych skutków używania światła.
Z drugiej jednak strony nie sposób wyobrazić sobie dziś życia bez sztucznego oświetlenia, jednak znaczna większość ulicznych opraw, bilbordy, iluminacje budynków, ekrany LED itp., wypromieniowują w niebo olbrzymie ilości światła, które rozpraszając się w atmosferze powodują efekt „świecenia nieba”. Skutkiem tego zjawiska jest postępująca w szybkim tempie utrata możliwości obserwacji obiektów astronomicznych typu mgławice, galaktyki, gromady gwiazd, czy nawet meteory lub słabsze gwiazdy, których światło ginie w blasku sztucznie rozświetlonego nieba.
Konsekwencją tego jest brak możliwości obserwacji w pobliżu a nawet w znacznej odległości od aglomeracji miejskich. Dziś na świecie,a nawet w naszym kraju tworzone są parki ciemnego nieba. Gdzie chroni się ostatnie miejsca umożliwiające obserwacje i podziwianie nocnego nieba nawet gołym okiem.
Nie jest to negacja cywilizacji jako takiej, oświetlenia czy bezpieczeństwa jest to tylko ukazanie że można tak budować i projektować oświetlenie by spełniało ono swoją rolę a jednocześnie nie niszczyło przyrody, nieba i było dla nas ludzi bezpieczne.
Miejmy nadzieję, że w przyszłości jedyną gwiazdą jaką będzie można obserwować w mieście stanie się Słońce. Czyli nasza dzienna gwiazda.
Już dziś wiele miast północy Europy oraz Kanady domaga się takich instalacji które spełniają normy opracowane przez naukowców i inżynierów które minimalizują efekt zanieczyszczenia światłem. Nie są to droższe technologie są to przemyślane technologie. Generalnie świecenie odpowiednim światłem, z odpowiednich opraw a często światłem odbitym i kierowanym jedynie w dół. W Myślenicach takim przykładem może być oświetlenie parkingu przez Dekadą. Ma ono sporą namiastkę poprawnego świecenia i minimalizacji smogu świetlnego. Na drugim końcu możemy zaobserwować : Orliki, stadiony czy wyciąg świecące się całymi nocami niezależnie czy jest to potrzebne czy nie. Oświetlenie które promieniuje w każda stronę a nie konkretnie oświetlające miejsca. Ma to wpływ na zanieczyszczenie światłem a jeśli to nie przemawia do kogoś to ma to wpływ na ekonomię a to już lepszy argument oraz na nasze zdrowie co winno mieć kluczowe znaczenie.
Nie pozbywajmy się możliwości podziwiania piękna nocnego nieba. Dbajmy o zdrowie i walczmy ze smogiem nie tylko w powietrzu ale i świetlnym. To nie kosztuje wiele tylko wymaga wiedzy na poziomie projektowym, decyzyjnym i wykonawczym.
Kto pamięta 20-sty stopień zasilania i kiedy panowała totalna ciemność , Myślenice sprzed 20 lat kiedy oświetlenia był znacznie mniej ten wie o czym piszę. Ci którzy tego nie pamiętają muszą obecnie pojechać w stworzone parki ciemnego nieba a jest ich kilka na południu i południowym-wschodzie Polski.
Światło jest ważne ale kierujmy je tam gdzie jest ono potrzebne.
Jeśli chcesz wesprzeć zakup profesjonalnego miernika fotometrycznego nocnego nieba, zostań patronem! lub wpłać na ten cel: