Procjon podwójny składnik trójkąta zimowego

Procjon (Alfa Canis Minoris, α CMi) – najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Małego Psa, ósma co do jasności gwiazda nocnego nieba. Jest jedną z najbliższych gwiazd, znajduje się w odległości około 11,5 roku świetlnego od Słońca.

Nazwa tej gwiazdy, Procjon, wywodzi się od stgr. Prokyon („przed psem”) i wyraża fakt, że Procjon wschodzi nieco wcześniej niż gwiazda Syriusz w pobliskim gwiazdozbiorze Wielkiego Psa.

Procjon jest jedną z gwiazd tzw. trójkąta zimowego, który oprócz niego tworzą Syriusz z Wielkiego Psa i Betelgeza z Oriona. Podobnie jak Syriusz, Procjon jest gwiazdą podwójną. Już w 1844 roku Friedrich Wilhelm Bessel postulował, że Procjon posiada towarzysza, na podstawie wahań ruchu gwiazdy wywołanych jego grawitacyjnym wpływem.

Alfa Canis Minoris A

Widoczny gołym okiem Procjon (Alfa Canis Minoris A) to podolbrzym (lub jeszcze gwiazda ciągu głównego) o żółtobiałym zabarwieniu, należący do typu widmowego F5. Ma temperaturę 6530 K, wyższą niż Słońce i emituje około 7 razy więcej promieniowania. Podobnie jak w przypadku Słońca, wokół gwiazdy rozpościera się korona (zewnętrzna atmosfera) o temperaturze 1,6 mln K.

W roku 1990 okryto, że fotosfera gwiazdy wykonuje niewielkie oscylacje. To odkrycie pozwoliło określić wiek Procjona. Jest to relatywnie młoda gwiazda, jej wiek ocenia się na 1,7 mld lat, jest więc trzykrotnie młodsza niż Słońce. Astronomowie wyznaczyli też jego masę, która decyduje o tempie ewolucji. Masa Procjona jest znana z dużą dokładnością dzięki podwójności Procjona. Kiedy dwa obiekty okrążają się wzajemnie pod wpływem siły grawitacji, to – znając okres obiegu – można wyznaczyć ich względne masy. Masa Procjona A to 1,42 M☉.

Alfa Canis Minoris B

Towarzyszem Procjona jest biały karzeł, obiegający go w ciągu 40,8 roku. Jego masa stanowi 0,6 masy Słońca, a średnica jest równa 1,35 średnicy Ziemi, 100 razy mniejsza od średnicy naszej Dziennej Gwiazdy. Aby stać się białym karłem szybciej niż jego towarzysz, Alfa Canis Minoris B w przeszłości musiała być gwiazdą o większej masie (około 2,1 M☉) i jaśniejszą niż Procjon. Po przekształceniu w olbrzyma, gwiazda ta utraciła około 75% materii przez intensywny wiatr gwiazdowy.

Gwiazdy okrążają wspólny środek masy w ciągu 40,8 roku, odległość między nimi zmienia się od 8,9 do 21,0 au.

Procjon ma również kilku optycznych towarzyszy (oznaczonych literami C–H), gwiazdy widoczne w niewielkiej odległości kątowej, lecz niezwiązane z nim. W układzie nie znaleziono także brązowych karłów ani planet o dużej masie.